Adet düzensizliği, menstrüel kanamanın normal beklenilen zamanın dışında daha erken ya da daha geç dönemde olması, miktarının fazla ve uzun sürmesi durumuna denilmektedir. Üreme çağındaki kadınların en sık karşılaşılan jinekolojik problemidir. Normal menstrüel düzen, 24-35 gün arasında olan, 2-7 gün süren ve 5-80 ml arasında kan kaybı ile giden dönemsel-aylık kanamalardır. Menstrüel kanama anormalliklerinin sınıflaması ise şu şekildedir;

• Amenore:                                    mensin olmaması
• Oligomenore:                            35 günden daha uzun aralıklarla olan seyrek mensler
• Polimenore:                               24 günden daha sık aralıklarla olan mens
• Metroraji:                                   düzensiz, zamanı belli olmayan mensler
• Menoraji veya hipermenore:  anormal olarak uzun ve ağır geçen mensler, kan kaybı 80 ml’den fazla ve kanama zamanı 7 günden uzun süren mensler.

Anormal uterin kanamalar ya da adet düzensizlikleri  iki şekilde olur;

• Organik nedenler

1. Gebeliğe ait nedenler
2. Kanser hastalığı
3. Enfeksiyonlar
4. Üreme organlarını ilgilendiren patolojiler, iyi huylu tümörler
5. Siroz
6. Pıhtılaşma bozuklukları
7. Hipotiroidizm
8. İlaçlar

• Organik bir durumun olmadığı kanamalar- disfonksiyonel uterin kanamalar

Organik nedenlerle meydana gelen adet düzensizlikleri %25 sıklıkla görülmektedir. Adet düzensizliği yaratan organik sebepler arasında en çok üreme organlarını ilgilendiren durumlar görülür. Cinsel olarak aktif kadınlarda yaşanan adet düzensizliği durumunda öncelikle akla gebelik gelmelidir. Gebeliğe bağlı bir nedenle yaşanan vajinal kanamalar zira hayatı tehdit edebilecek nitelikte olabilir. Dış gebelik, düşük tehlikesi, gestasyoneltrofoblastik hastalıklar, bebeğin eşi ile ilgili patolojiler ağır kanamalara neden olabilmektedir.

Kanser hastalıkları özellikle üreme organları ile ilgili kanser hastalıklarında düzensiz vajinal kanamalar olur. Rahim kanseri, rahimağzı kanseri, nadiren de olsa vajen, vulva kanserlerinde, östrojen hormon salgılayan yumurtalık kanserlerinin bazılarında adet düzensizliği şeklinde kanamalar olabilir.

Enfeksiyonlar özellikle rahim iç duvarının enfeksiyonu-endometrit, rahimağzı enfeksiyonları-servisit, rahimağzı yaralarında da düzensiz vajinal kanamalar olabilmektedir. Enfeksiyonlarda kanama ile birlikte ateş, titreme, karın ağrısı gibi bulgularda olabilmektedir.

Adet düzensizliğine neden olan üreme organlarını ilgilendiren patolojiler arasında vajinal travmalar, vajinal enfeksiyonlar, rahimağzı polipleri, rahimağzı yarası (servikal erezyon), rahim duvarında myom olması, rahim içinde polip, adenomyozis, yumurtalık kistleri yer alır. Özellikle ergenlik öncesi dönemde vajinal kanama şikayeti olan genç kızlarda yabancı cisim ve cinsel istismar akla gelmelidir. Sistemik hastalıklardan hipotiroidi (guatr) durumunda da bazen adet düzensizlikleri yaşanmaktadır. Kanama-pıhtılaşma ile ilgili hastalığı bulunanlarda özellikle genç kızlarda kanama zamanının uzamasına bağlı olarak uzun süren fazla miktarda adet kanamaları olmaktadır. Genç kızlarda görülen adet düzensizliklerinde araştırılması gereken bir durumdur.

Sİroz gibi karaciğer yetmezliği olan hastalarda da karaciğer fonksiyon bozukluğu nedeniyle aşırı adet kanamaları görülmektedir.

İlaçlardan özellikle doğum kontrol amaçlı kullanılan haplar, aylık-üç aylık iğneler, spiral (hormonlu-hormonsuz), deri altına yerleştirilen doğum kontrol yöntemlerinde, kıllanma, sivilcelenme yada adet ağrıları nedeniyle kullanılan ilaçlar, menopozal süreçte alınan hormon ilaçları adet düzensizliklerine neden olabilmektedir. Depresyon için kullanılan ilaçlar, bazı kalp ilaçları, epilepsi nedeniyle kullanılan ilaçların bazı tiplerinde de adet düzensizlikleri görülmektedir.

Organik olmayan yada tıbbi adı disfonksiyonel uterin kanamalar ise hormonal nedenlerle meydana gelmektedir. Organik nedenler dışlandığı zaman ancak bu tanı konulur. Adet düzensizliğinin %75 nedenini organik olmayan nedenler yani hormonal nedenler oluşturur.

Adet düzensizliği ile gelen hastanın değerlendirilmesi…

Adet düzensizliği olan hasta kesinlikle bir jinekolog tarafından değerlendirilmelidir. Adet düzensizliği yaşayan hastanın yaşı çok önemlidir. Ergenlik döneminde yaşanan adet düzensizliklerinde ilk akla gelen sebepler daha farklı iken, 40 yaş ve sonrasında gözlenen adet düzensizliklerinde özellikle kanser hastalıkları gibi ciddi durumlar mutlaka dışlanmalıdır. Hastayı değerlendirirken yaştan sonra hastanın herhangi bir hastalığı olup olmadığı, kullandığı ilaçlar ve korunma yöntemi hakkında bilgi edinilir. Hasta jinekolojik muayeneye alınır. Üreme organlarında kanamaya neden olabilecek organik nedenler tek tek araştırılır. Spekulum muayenesi yapılarak vajen, rahimağzı bakılır. Jinekolojik Ultrason ile rahim, yumurtalıklar ve rahim iç duvarı (endometrium ve kalınlığı) değerlendirilir. Myom, kist, şüpheli kitle ve tümör varlığı açısından değerlendirilir.

Gebelik ve şüphesi olan hastalar ya da düzenli doğum kontrol yöntemi kullanmayan hastalar mutlaka gebelik testi açısından öncelikli olarak değerlendirilir. Gebelik testi dışında bazı kan testleri de kontrol ve nedene yönelik olarak istenir. Bu testler tam kan sayımı, tiroid fonksiyon  testleri ve diğer hormonal testler, pıhtılaşma faktörleri ve karaciğer fonksiyon testleridir.

40 yaş üstü adet düzensizliği olan kadınlarda kanamanın nedeni belirlenemiyorsa mutlaka rahim içinden biopsi (probe küretaj) alınarak patolojik inceleme yapılması gerekir. Mikroskobik inceleme yapılarak kanser hastalıkları araştırılmış olur.

Adet düzensizliklerinde tedavi

Adet düzensizliği olan hastalarda tedavi hastanın yaşına, çocuk isteyip istememesine ve kanamaya neden olan organik nedene bağlı olarak düzenlenir. Myom, polip, kist yada kanser varlığı nedeniyle kanaması olan kadınlarda uygun ise ameliyat ile tedavi yapmak en doğrusu olacaktır. Özellikle menapoz sonrası vajinal kanamalarda kanama nedeni mutlaka araştırılmalı ve gerekirse histereskopi ile bakılıp uygun ise endometrial örnekleme yapılmalıdır.

Tüm araştırmalar rağmen eğer bir neden bulunamadıysa hormonal dengesizlik nedeniyle kanamalar olduğu düşünülür ve adet düzenleyici ilaçlar ile tedavi planlanır. Tedavi de kullanılan ilaçlar progesteron içeren ilaçlar, doğum kontrol hapları, non steroid anti inflamatuar ilaçlar, hormonlu spiral (Mirena), endometrial ablasyon teknikleri ve histerektomi yani rahmin ameliyatla alınması gerekir.