Doğum öncesi bakımın temel amacı; sağlıklı bebek dünyaya getirmektir. Bu amaca ulaşırken göz önünde bulundurulması gerekenler arasında; gebelik yaşının erken ve doğru şekilde belirlenmesi, riskli hasta grubunu belirlemek, gebelik takibinde yaşanan problemleri belirlemek, araştırmak, eğer mümkünse en aza indirmek yada önlemek, anne ve fetusun sağlık durumunu değerlendirmek ve eğitim ile iletişim bulunur. Gebelik takip sürecinde hastanın 28. gebelik haftasına kadar 4 hafta aralarla yani ayda bir muayene olması gerekirken, 28-36. gebelik haftaları arasında 2 haftada bir, 36. gebelik haftasından doğuma kadar haftalık muayene olması gerekir.

Her muayenede yada vizitte adım adım annenin ve bebeğin iyilik hali değerlendirilir.

Fetüs’te

• Kalp hızı
• Büyüklüğü yada gelişimi
• Amniotik sıvı
• Aktivite
• Gelen kısım ve pozisyonu( ileri gebelik haftalarında)
• Plasentanın yerleşimi

Anne ‘de

• Kan basıncı
• Kilo
• Semptomlar (bulantı-kusma, başağrısı, karın ağrısı, idrar yaparken yanma, kanama, vajinal akıntı…)
• Vajinal muayene (ileri gebelik haftalarında) değerlendirilir.

İlk muayene:

İlk muayene de en önemli durum gebelik yaşının, haftasının belirlenmesidir. Normal yollarla gebe kalmış kadınlarda son adet tarihi gebelik yaşını belirleme de kullanılan zamandır. Tüp bebek tedavisi ile gebe kalma söz konusu ise embriyo transfer tarihi kullanılır. Eğer hasta son adet tarihini hatırlayamıyorsa ultrasonografi ile yapılan ölçüm ve haftaya göre hesaplama yapılır.

Planlı gebeliklerde ilk muayene gebeliğin 6-8. haftaları arasında gebelik testlerin pozitif olmasının ardından yapılır. Ultrasonografi ile fetal kalp atışları duyulduktan sonra hastaya bazı testler yapılması gerekir. Bunlar:

• Hemogram
• Kan grubu ve Rh tiplendirme
• 21 yaş ve üzerindeki kadınlarda smear
• Tiroid fonksiyon testleri
• Tam idrar tahlili ve idrar kültürü
• Açlık kan şekeri, ALT/AST, üre, kreatinin
• HIV, HCV, HbsAg değerleri
• TORCH grubu enfeksiyon markerları
• VDRL (sifiliz testi)

İkinci muayene:

Gebeliğin 11-14. haftalarına gelindiğinde ikinci muayene yapılmalıdır. Birinci trimester tarama testi, “ikili tarama testi” veya halk arasında zeka testi olarak bilinen test için en uygun süreç gebeliğin 11-14 . haftaları ya da ultrasonografik olarak ölçülen baş-popo mesafesinin (CRL) 45-84 mm arasında olduğu dönemdir. Bu test ile bebeğin kromozomal hastalıklardan Down sendromu (trizomi 21) ve Edwards sendromu (trizomi 18) sahip olup olmadığı ile ilgili risk belirlenir. Bu sendroma sahip bebeklerin zeka geriliği ve bazı organ anomalileri olduğu için halk arasında zeka testi olarak bilinir, aslında zeka seviyesini ölçen bir test değildir.

İkili tarama testinde anne yaşı, kilosu, sigara içip içmediği, şeker hastalığı varlığı, daha önceki bebeklerinin durumu, tüp bebek olup olmadığı bilgisinin yanında ultrasonografik olarak belirlenmiş baş-popo mesafesi (CRL), gebelik yaşı ve biokimyasal olarak kanda bakılan serbest B-HCG ile PAPP-A değerlerinin kombine edilmesi formüle edilerek risk belirlenir. Sonuç düşük riskli veya yüksek riskli olarak belirlenir. Bizim için sınır değer 1/270’dir. Üzerindeki değerler (mesela 1/150, 1/50…) yüksek riskli kabul edilir.

Üçüncü muayene:

Gebelik kontrollerinizin üçüncüsü 16-20. gebelik haftasında yapılır. Bu hafta arasında “üçlü test” veya “dörtlü tarama” testi yapılmaktadır. Anne kanından serum B-HCG, AFP (alfafetoprotein), uE3 (unkonjuge estriol) değerleri ile ultrasonografik  olarak ölçülen bebeğin BPD(biparyetal çap) ölçümü ve gebelik haftası, anne yaşı ve diğer durumlar göz önüne alınarak ikili tarama testinde olduğu gibi risk belirlenir. Dörtlü tarama testinde ise anne kanında yukarıda bahsedilen üç maddeye  dördüncü olarak inhibin A denilen bir madde de eklenir. Bu sayede test dört parametre nedeniyle dörtlü test olarak isimlendirilmiştir.

Üçlü veya Dörtlü tarama testleri ile ikili tarama testinde olduğu gibi Trizomi 21 ve Trizomi 18 gibi kromozomal hastalıklar açısından tarama yapılır. Bu testlerin ayrıcalığı, Nöral Tüp Defektleri (NTD) olarak bilinen bebeğin beyin, omurilik ve sinir sistemi ile ilgili anormallikleri ile ilgili taramada yapmasıdır. Halk arasında bebeğin sırtında açıklık şeklinde bilinen nöral tüp defektlerinde serum AFP seviyelerinin yüksekliği dikkat çekicidir.

Dördüncü muayene:

Gebeliğin 22-24. gebelik haftasında 4. muayene zamanınız gelmiştir. Bu haftalar arasında yaptıracağınız test ayrıntılı ultrasondur. Organ taraması olarakta bilinen bu inceleme bebeğinizin durumu hakkında ikili, üçlü veya dörtlü testler kadar önemli bilgiler verir. Ayrıntılı ultrasonografi ile bebeğin tüm organ sistemleri ile el, ayak, yüz, kafa gibi fiziksel yapılarda herhangi bir anomali yada kusur olup olmadığı araştırılır. Bazı durumlarda ultrasonografi ile anomali tespit edilemeyeceği gibi organların çalışma durumu ile ilgilide çok fazla bilgi sahibi olunamaz.

Tüm gebeliklerin takibinde gebeliğin 18-24 haftaları arasında ayrıntılı ultrasonografi yaptırması önerilir. En ideal zaman 22-24 haftalar arasındır. Bebeğin ya da gebeliğin gidişatında yüksek risk tespit edilmesi durumunda bir üst merkez de inceleme istenir.

Beşinci muayene:

24-28. gebelik haftası aralığındaysanız sıradaki testiniz “şeker yükleme testi“. Diabet yada Şeker hastalığı gebelikte en sık görülen tıbbi komplikasyondur. Şeker hastalığı ile komplike olmuş gebeliklerin dikkatli şekilde takip edilmesi gerekmektedir. Kan şekeri yüksek olan kontrolsüz gebeliklerde bebeğin anne karnında ölümüne varan ciddi durumlar söz konusu olabilmektedir. Şeker hastalığı tanısı gebelik öncesi konulmuş ise buna Pregestasyonel Diabet denilirken, ilk kez gebelik sırasında ortaya çıkmış ise buna da Gestasyonel Diabet denilmektedir. Ülkemizde birçok kadın doktora gebelik ile başvurması nedeniyle gebelikte yapılan diabet taraması ile tanı koymak yada önlemek için en güzel fırsatı sunar.

Kan uyuşmazlığı olan gebeler gebeliklerinin 28. haftasında kan uyuşmazlığı ile ilgili test (indirekt coombs) sonucu negatif ise kan uyuşmazlığı iğnesini yaptırabilirler.

Altıncı muayene:

28. gebelik haftasından sonra  takipleriniz 2 hf ara ile olacaktır. Bundan sonraki takiplerinizde gebelikte mutlaka yapılması gereken ayrıcalıklı bir test yoktur. Rutin kontrollerinizde bebeğin gelişimi, annenin ve bebeğin iyilik hali değerlendirilecek, annenin kilo alımı ve tansiyon takipleri yapılacaktır.

Özellikle gebeliğin tansiyon hastalığı olarak geçen  Preeklampsi ve Eklampsi gibi hastalıklar açısından tetikte olmak gerekir. 32. gebelik haftasında kan değerlerinizin ve idrar tahlilinizin hiçbir şikayetiniz olmasada kontrol edilmesi gerekir. 34. gebelik haftasından önce erken doğum riskiniz varsa bebeğin akciğer gelişimini sağlayan ilaçların (betametazon) verilmesi gerekir.

Yüksek riskli gebeliği olmayan hastalar 36. haftalarından itibaren haftalık takibe alınırlar. Normal doğum planlayan gebeler 41. gebelik haftasına kadar takip edilebilirler. Takipte annenin kilosu, tansiyonu ölçülür. Fetüs ultrasonografi ile değerlendirilir; gelişimi, gelen kısım, amnion sıvısı, plasentanın yeri belirlenir. Anne doğum ağrıları ve doğum belirtileri hakkında bilgilendirilir. Biofizik skorlama ile bebeğin iyilik hali değerlendirilir. NST biofizik skorlamanın içinde yapılması gereken bebek kalp atımları ile rahim içi basınçı gösteren en az 15 dakika boyunca sürdürülmesi gereken bir testtir. Gerekli görüldüğü takdirde 20. gebelik haftasından itibaren yapılabilir.

Anne adayları; suyunuz gelir, kanamanız olur, bebek hareketlerini hissetmiyorsanız, 5 dakikada bir düzenli gelen kasılmalarınız varsa mutlaka doktorunuzu arayın durumunuz hakkında bilgilendirin. Bebeğinizi kucağınıza almaya artık çok az kaldı…