Doğum kontrol hapları en sık olarak kullanılan hormonal korunma yöntemidir. Östrejen ve progesteron içeren bu haplar beyinden salgılanan ve yumurtalıkta yumurtaların olgunlaşmasını sağlayan FSH ve LH hormonlarını baskılayarak etki gösterir. Geçmişteki doğum kontrol haplarına göre günümüzdeki ilaçlar hasta sağlığı ve yan etkiler açısından daha düşük doz hormon içermektedir. Doğum kontrolünde ilaçların etkinliğinin en üst düzeyde olabilmesi için kullanıcı hatasının en düşük düzeyde olması lazımdır. Bu hapların unutulması veya hasta tarafından kullanılan diğer ilaçlar ( doğum kontrol haplarının kan düzeyleri ile etkileşime giren ilaçlar) yumurtlama üzerindeki baskılayıcı etkilerini azaltarak gebelik olasılığını artırmaktadır. Doğum kontrol hapına başlamadan önce mutlaka doktorunuz ile görüşerek bir takım testler ve kullanımla ilgili önemli noktalar konusunda bilgi edinmenizde fayda vardır.

Doğum kontrol hapları ile geçmişte yaşanmış bazı kötü tecrübeler günümüz kadınların da bu haplara bakış açısını kötü etkilemektedir. Eskiden kullanılan haplardaki yüksek doz ve farklı tipteki hormon içeriği nedeniyle bazı kadınlarda gelişen komplikasyonlar olmuştur. Modern tıp, yeni gelişmeler ve araştırmalar insan sağlığı üzerinde en az kötü etki oluşturacak haplar üzerinde çalışmış ve yeni ilaçlar üretilmiştir. Tabi ki son derece masum ilaçlar olduğu savunmak yanlış olur ama yüksek doğum kontrol etkileri nedeniyle uygun kadınlarda kullanılabilir.

Doğum kontrol hapı kullanımı için uygun olmayan kadınlar;
• Daha önceden venöz tromboemboli geçirmiş hastalar
• Trombofilisi olanlar ( faktör V Leiden mutasyonu, Antitrombin III, Protein C, Protein S eksikliği, Anti fosfolipid antikor sendromu, Protrombin G20210A mutasyonu gibi pıhtılaşma ile ilgili genetik rahatsızlığı olanlar)
• Sigara içen ve özellikle 35 yaş üstü bayanlar
• Karaciğer rahatsızlığı (adenom, tümör) olanlar
• Serebrovasküler olay geçirmişler (inme)
• Migren, Hipertansiyon, Şeker hastalığı, Epilepsi, orak hücreli anemi gibi kronik hastalığı olanlar
• Gebelik şüphesi durumunda
• Şüpheli meme kitlesi olanlar
• Gebeler
• Doğum sonrası ilk aylık süreçte olup emziren anneler (Süt kalitesini ve miktarını bozması nedeniyle ilk 6 ay önerilmemektedir.)

Kullanım için uygun kadınlar;
Özellikle yeni evlenmiş, henüz çocuk istemeyen, tespit edilebilmiş bir rahatsızlığı olmayan ya da aile öyküsünde kullanımı kısıtlayacak bir hastalık durumu olmayan kadınlar kullanabilir. Toplumda bu haplarla ilgili en çok duyulan yanlış inanış kısırlığa yol açtığıdır. Kulanım süresi ne kadar uzun olursa olsun bilinenin aksine kısırlığa yol açmaz.
Hatta Tüp Bebek tedavisi başlanacak hastalara öncelikle doğum kontrol hapı verilerek hormonlar kontrol altına alınmaya çalışılır.
Doğum kontrol hapı ile korunmaya karar verirseniz ilaca başlamadan önce mutlaka jinekoloğunuz ile görüşmeli ve bazı tetkikler yaptırmanız gerekmektedir;
• Jinekolojik muayene
• Smear testi
• Karaciğer enzim testleri
• Böbrek fonksiyon testi, idrar tahlili
• Meme muayenesi
• Karaciğer muayenesi
• Tansiyon takibi ve
• Açlık kan şekeri öncelikli olarak değerlendirilmelidir.

İlacı kesinlikle kendi başınıza başlamamalı, Jinekoloğunuz tarafında sizin için uygun olan başlanmalıdır.

Doğum kontrol haplarının kullanımı ile sadece gebelikten korunmazsınız, yararlı başka etkileri de vardır;
• Adet düzensizliğinde tedavi edici etkisi nedeniyle kullanılmaktadır,
• Adet kanama miktarı fazla ve pıhtılı olan, kansızlık yapacak kadar kanaması çok olan hastalarda kanamayı azaltarak tedavi edici etkisi vardır,
• Adet sancıları (dismenore) fazla olanlarda yine tedavi de yeri vardır,
• Yumurtalıkta izlenen basit kistlerin oluşumunu engeller hatta kist tedavisinde kullanılır,
• Dış gebelik riski doğum kontrol hapı kullanan bayanlarda daha azdır,
• Bağırsak kanseri riskinde azalma,
• Rahim kanseri riskinde azalma,
• Yumurtalık kanser riskinde azalma,
• Rahim – yumurtalık – ve tüpleri tutan Pelvik inflamatuar hastalık riskinde azalma,
• Romatoid artrit riskinde azalma,
• Kemik erimesini azaltma,
• Polikistik over sendromu, akne, sebore hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.
Doğum kontrol haplarının istenmeyen yan etkileri nelerdir?
• En sık görülen yan etki bulantı-kusmadır. Genellikle kullanımın başlangıcında olur ve zaman içinde düzelecektir.
• Ara kanama şeklinde lekelenmeler olabilir. Kullanıma başladıktan 3 ay sonra düzelir endişe etmenize gerek yok. Eğer düzelmez ise hekiminize tekrar başvurun ve ilaç değişikliği yapılabilir.
• Adet kanaması miktarı ve süresinde azalmaya neden olur. Bazı kadınlar tarafından bu durumdan rahatsızlık duysalar da aslında beklenen ve istenilen bir etkidir. Bu sayede aşırı kanamalar ve kansızlık tedavi edilmiş olur.
• Ağrı kesicilere cevap vermeyen baş ağrısı, göğüs ağrısı, göğüste sıkışma hissi, görme de bozulma, bacaklar da şişme ve ağrı, karın ağrısı gibi şikayetler de ilacınızı kesin ve mutlaka hekiminize başvurun.
• Bilinenin aksine kadın üreme organlarına herhangi bir zarar vermez, kısırlığa yol açmaz.
• İlacı bıraktıktan sonra bir kaç ay adet görememe durumu olabilir. Rahim iç duvarında yaptığı incelmeye bağlı gelişen bu durum genellikle 3 ay içinde düzelmektedir.
• Pratikte gebe kalmamak için kullanılsa da ilacın düzenli alınmaması, ilaç tarihinin geçmiş olması, kullanılan diğer ilaçlar ile etkileşim özellikle Penisilin grubu antibiyotikler, ishal gibi bağırsaklardan emilimi bozan durumlar halinde gebe kalınabilir.
• Yapılan çalışmalar rahim ağzı kanser riskinde artışa neden olduğunu göstermiştir. Çok düşük oranda gözlenen bu artış nedeniyle kullanan bayanların mutlaka Smear takiplerini aksatmadan yaptırması gerekir.
• Karaciğer üzerinde olumsuz olabilecek çok çok nadir görülen tümöral oluşumlara neden olabilmesi nedeniyle karaciğer enzimlerinin yıllık kontrolü gerekmektedir.
• En istenilmeyen etkisi ise damar içi pıhtı oluşumuna neden olmasıdır. Pratikte çok fazla görülmeyen bu yan etki günümüzde geliştirilmiş düşük dozlu haplar ile son derece azalmıştır.
• Safra yollarında tıkanıklık, taş oluşumunda artma ve sarılığa neden olabilmektedir.
• Yüz ve boyun bölgesinde güneş lekeleri oluşumuna neden olabilir. Özellikle yaz aylarında yüksek koruma faktörlü güneş kremi sürülmesi gerekir.
• Cinsel istekte azalma.
• Göğüslerde hassasiyet artışı olabilir. Ödem yapıcı etkisi nedeniyle olmaktadır. Tuz oranı yüksek yiyecek tüketimi şikayeti belirginleştirir.
• Depresyon hali. Özellikle B6 vitamin eksikliğine bağlı olarak gelişir. Vitamin takviyesi ile düzelmesi beklenir ama şikayetin devam ettiği durumlar da ilacın kesilmesi gerekir.
• Genel olarak ödem yapmasına bağlı kilo artışı.
• B ve C grubu vitaminler de eksikliğe neden olabilir. Uygun diyet ile düzeltilebilecek bir durumdur. Ekstra vitamin takviyesine gerek yoktur.

Tüm bu sayılan yan etkiler her zaman ortaya çıkmayacağı gibi, kişiler arasında da farklılık gösterir.

Haplara ne zaman başlanır? Nasıl kullanılır?

Doğum kontrol hapına başlama için en uygun zaman adet kanamasının başladığı birinci ya da ikinci günüdür. Piyasa da bulunan haplar 21 ya da 28 tabletlik haplardır. 21 tabletlik hapa adetin ilk günü ile başlanır, her gün aynı saatte alınmak üzere devam edilir. 21. gün son doz alındıktan sonra 1 hafta ara verilir. Bu 1 haftalık süre içinde kanamalı bir dönem yaşanır. 1 haftanın bitimiyle ikinci kutu başlanır.

28 tabletlik kutular ise yine adetin ilk günü başlanır ve hiç ara verilmeden her gün bir doz aynı saatte alınacak şekilde devam edilir. İlacınız bittiğinde hemen ikinci kutu ile devam edilir. Her kutunun son bir kaç dozunda kanamalı döneminizi yaşarsınız.

Hapınızı kullanmayı unuttuğunuzda aklınıza gelir gelmez alın. Bir gün unuttu iseniz önceki günün hapını ve o günün hapını kullanın. 3 günden fazla unutmalarda ilacınız kullanmaya devam edin ama mutlaka kondom gibi ekstra korunma yöntemi ile korunun.

Doğum kontrol hapları ile ilgili bilmeniz gereken önemli noktalar!!!
• Gebelikten korunmak için tercih ettiğiniz yöntem doğum kontrol hapı ise öncesinde mutlaka jinekolojik muayene olmanız ve jinekoloğunuz tarafından size uygun olan ilacın reçete edilmesi gerekmektedir.
• Tablet olabildiğince düzenli, her gün ve aynı saatte tok karına alınmalıdır. Özellikle bulantı şikayeti olan bayanlar akşam saatlerinde almayı tercih edebilir.
• 21 tabletlik ilaç kullanıyorsanız eğer kutular arasında 1 hafta boşluk bırakmanız gerekir.
• 28 tabletlik ilaç kullanıyorsanız kutu bitince ara vermeden diğer kutuya başlanır.
• Kutular arasında verdiğiniz arada kanama olmazsa eğer ve düzenli kullanmadıysanız ilaca başlamadan önce gebelik testi yapmanızda fayda vardır.
• İlk kutu başlanırken adet kanamasının 1. veya 2. günü başlanır. Bundan sonraki kutular adet kanamanızın kaçıncı gününde olduğunuza bakılmaksızın yukarıda anlatıldığı gibi devam edilir.
• Doğum kontrol hapları kısırlığa yol açmaz.
• Doğum kontrol hapları tüylenmeye neden olmaz.
• Erkekler için doğum kontrol hapı bulunmamaktadır.
• Emzirme döneminde özellikle doğum sonrası ilk 6 ay doğum kontrol hapı ile korunma önerilmez.
• Kürtaj yada düşük sonrasında doğum kontrol hapı ile korunma sağlanabilir.
• Özellikle penisilin grubu antibiyotikler ve diğer antibiyotiklerle etkileşime girip etkinliğini azaltabilmesi nedeniyle bu dönemde ekstra yöntem ile korunmakta fayda vardır.
• Doğum kontrol hapını bırakır bırakmaz yumurtlama fonksiyonları geri döner. Hemen gebe kalabilirsiniz. Hatta ikiz gebelik oranlarında artış olduğu da gözlenmiştir.